صوت سنج و ویژگی های سر و صدا

منابع سر و صدا - منابع توليد سر و صدا بسيار متنوع و عبارتند از: خودروها، کارخانه‌ها، صنايع، هواپيماها و سر و صداهاى خانگى مانند راديو، تلويزيون و وسايل ترانزيستوري؛ که همگى به سر و صداى زندگى روزانه مى‌افزايند.

۱.شدت صدا

شدت يا بلند بودن صدا به ارتفاع ارتعاشات توليد شده به‌وسيلهٔ صدا بستگى دارد.شدت صدابه‌وسيله دسى‌بل(dB)اندازه‌گيرى مى‌شود. وقتى مى‌گوئيم صداى ۶۰ دسى‌بل است يعنى آن صدا ۶۰ دسى‌بل از ضعيف‌ترين صداى قابل شنيدن يا فشار صداى ‌مرجع بيشتر است. فشار صداى مرجع ۰۰۰۲/۰ ميکروبار ياdyneبر سانتى‌متر مربع است. يک دين برابر است با يک ميليونيم فشار اتمسفر (جو). مکالمهٔ روزمره صدائى برابر ۶۰ تا ۶۵ دسى‌بل ايجاد مى‌کند. صداى نجوا ۲۰ تا ۳۰ دسى‌بل، رفت و آمد سنگين در خيابان ۸۰ - ۶۰ دسى‌بل و ديگ بخار کارخانه‌ها در حدود ۱۲۰ دسى‌بل صدا ايجاد مى‌کنند. مواجهه با ۸۵ دسى‌بل صدا توسط اشخاص بدون آنکه ضايعهٔ قابل توجه در گوش ايجاد کند قابل تحمل است.

معلوم شده است که گوش انسان در برابر صداهاى با فشار متفاوت يکسان واکنش نشان نمى‌دهند. يعنى نسبت به شدت واقعى صدا واکنش نمى‌کند بلکه به شدت دريافت شدهٔ آن واکنش نشان مى‌دهد. يک منحنى وزنى به نام منحنىAتهيه شده است که اثرات ذهنى صدا را در نظر مى‌گيرد و در آن منحنى سطح فشار صوت بر حسب دسى‌بلA) dB)نمايش داده مى‌شود که مطابق با مقدار دسى‌بل وزنى منحنىAاست زيرا اين مقدار بازتاب درک صداى نشر يافته در گوش طبيعى‌تر و انسان است.

۲.تواتر صدا

تواتر صدا برحسب هرتز(Hz)نمايش داده مى‌شود. يک هرتز برابر با يک موج در ثانيه است. گوش انسان تواترهاى بين ۲۰ تا ۲۰۰۰ هرتز را مى‌تواند بشنود ولى اين دامنه با افزايش سن و عوامل ذهنى ديگر کاهش مى‌يابد. ارتعاش‌هاى کمتر از ۲۰ نوسان در ثانيه در حد زير شنوائى(infra-audible)و ارتعاش‌هاى بيش از ۲۰،۰۰۰ نوسان بالاتر از حد شنوائى (فراآوا + اولتراسونيک) هستند. بسيارى از جانوران(مانند سگ‌ها) مى‌توانند صداهائى را که گوش انسان نمى‌شنود، بشنوند. گاهى اوقات سر و صدا با اصطلاح‌هاى روانى - شنوائي بيان مى‌شود؛ يعنى فون‌Phon.فون يک شاخص روانى شنوائى است که در آن شدت و تواتر صدا با هم در نظر گرفته مى‌شود.

لوازم اصلى مورد استفاده در مطالعهٔ سر و صدا عبارتند از:

الف- وسيلهٔ سنجش سطح صوت که شدت صدا را برحسب دسى‌بل يا دسى‌بل(A)اندازه مى‌گيرد.

ب- Octave Band Frequency Analyserکه سر و صدا را با باندهاى اکتاو اندازه مى‌گيرد و نقاط حاصله نشان‌دهندهٔ طيف صوت است و ويژگى‌هاى سر و صدا از نظر بالا بودن اوج صدا(High Piched)يا پائين بودن(Low Pitched)و يا متغير بودن آن را نشان مى‌دهد.

ج- شنوائى‌سنجى(Audiometer)که توانائى شنيدن را اندازه مى‌گيرد. خط صفر بالاى اوديوگرام نشان‌دهندهٔ شنوائى عادى است. صداهائى که کاهش شنوائى ايجاد کنند در منحنى تواتر ۴۰۰۰ هرتز يک فرورفتگى يا شيب مشخص نشان مى‌دهند.